خلاصه فصل چهارم از کتاب  مدیریت امور کارکنان و منابع انسانی  دولان- شولر ترجمه محمد صائبی- محمد علی طوسی

طراحی و تحلیل شغل

مسائل بهره وري و كيفيت زندگي كاري تا اندازه اي برخاسته از طراحي هر شغل است.

علاوه بر توجه به اين كه كاركنان چگونه ممكن است از لحاظ روان شناختي به شغل هايشان پاسخ گويند – يعني با معني بودن كار، مسئوليت ، خود فرماني و چالش و شورانگيزي تا چه حد به انان دست مي دهد – در طراحي شغل بايد به سازگاري توانايي هاي بالقوه جسماني كاركنان با مشاغلي كه انجام مي دهند توجه كرد.
 پس از ان كه شغل ها طراحي شدند بايد افرادي كه داراي دانش،مهارت  و توانايي انجام اين شغل ها هستند به كار گمارده شوند.
سپس برای پی بردن به این که این افراد تا چه اندازه از ویژگی های مورد نیاز شغل ها برخوردارند ، باید به تحلیل یا باز شکافی شغل پرداخت.

طراحي و تحليل شغل

تحليل شغل بر5 وظیفهمدیرمنابعانسانی یعنی كارمند يابي ، گزينش ، پرداخت مزد ، آموزش ، بالندگي و ارزشيابي كاركرد اثر مي گذارد.

تحليل شغل نتیجه شيوه هاي طراحي شغل هاست

طراحي شغل : بر اساس ویژگی های اختصاصی هر سازمان و كاركنان آن مجموعه اي از  مقاصد( هدف جزئی و معیارها)، ويژگي ها و وظيفـه هـاي كــار را در آن فضـاي سـازماني فراهم می کند و در واقع نوعي كار همراه با آفرينش است.

تحليل شغل، فرآيند تعريف و ثبت جنبه هاي گوناگون از شغل است كه مقصودها، ويژگي ها و  وظيفه هاي كار، رفتار، مهارتها و توانايي هاي لازم را در فضاي معلوم و معين سازماني شامل می شود.

تحليل شغل بهدو موضوع اصلي می انجامد:

1. شرح شغل

2. مشخصات شغل(شرط های احراز

اين دو آيتم را مي توان در 5 وظیفه مدیر منابع انسانی یعنی كارمند يابي ، گزينش ، ارزشيابي كاركرد ، پرداخت پاداش و آموزش بكار گرفت.

 اصلاح شرح شغل و مشخصات شغل سنتي با دستيابي به دو مقصود از سه مقصود عمده مديريت امور كاركنان و منابع انساني در سازمان سازگار است: بهره وري بالا و كيفيت بالا در زندگي كاري . سومين مقصود عمده مديريت امور كاركنان و منابع انساني ، رعايت قانون و پيروي از آن تا اندازه اي ، تنها از راه تحليل شغل برآورد مي شود .

اهداف طراحی شغل:

1. افزايش انگيزش كاركنان

2. افزايش بهره وري و كيفيت زندگي كاري

3. ايفاي نقش جانشيني براي ترفيع در مسير پرورش شغلي

4. راه دادن به ورود بانوان در شغل هايي كه به طور سنتي مردانه دانسته است.

5. فراهم آوردن شغل هايي براي مردان سالمند ، مردمان داراي كاستي هاي عضوي ، اقليت ها و مردمان بومی

اهدافتحلیل شغل:

تحلیل شغل مبنای شرح شغل و مشخصات شغل است.
تحلیلشغلبرای تصمیم گیری های صحیح استخدامی مانند گزینش، ترفیع و ارزشیابی عملکرد لازم است.

1. تعیین ارزش نسبی شغل ها

2. اطمینان از فراهم شدن فرصت های برابر استخدامی

3. کمک به تعیین وظایف و مسئولیت های هرفرد در سازمان

4. ارائه توجیهی  برای وجود خود شغل و تناسب آن با سایر مشاغل سازمان

5. تعیین نیاز های کارمند یابی

6. مبنا قرار گرفتن برای مسیر پیشرفت شغلی کارکنان

ويژگيهاي بنيادي طراحي شغل :

سه خصوصيت بنيادي براي طراحي شغل وجود دارد:

1. ويژگي ها

2. وظيفه ها

3. مقصودها

ويژگي ها :

گونه گوني مهارت : يعني برای انجام هر شغلي به مجموعه ای از مهارت ها و استعداد هاي گوناگون  نیاز داریم

اهميت شغل : يعني هر شغلي برای صاحب شغل اهمیت معینی ایجاد می کند مثل لباس پرستار، لباس روحانی، لباس نظامیان

هويت شغل : يعني فرد به واسطه داشتن آن شغل باید رفتار خاصی داشته باشد(پلیس ، روحانی)

استقلال عمل : بدين معني كه شغل ، آزادي ، استقلال ، و اختيار واقعي به فرد مي دهد تا انجام كار را زمان بندي كند و درباره روش هاي انجام كار تصميم بگيرد.

بازخورد شغل :بدين معني كه فرد بتواند براي انجام فعالیت های شغل از اطلاعات مستقيم و روشن درباره اثر بخشي كاركرد خود برخوردار شود

عنصرهاي شناختي شغل :اين عنصرها بخش هاي ويژه شغل مانند ارتباط ها ، تصميم گيري ، تحليل گري و پردازش اطلاعات را نشان مي دهند

عنصرهاي كالبدي شغل :اين عنصرها بخش هاي ويژه شغل مانند : جابجايي ، اجسام ، نور ، رنگ ، صدا ، و طرز استقرار بدن را در بر مي گيرد.

گران باري شغل:

دوگونه گران باري وجود دارد:‌

گران باري كمي شغل:هنگامي پيش مي آيد كه وظيفه هاي شغل را نتوان در زمان تعيين شده به انجام رسانيد.

گران باري كيفي شغل:هنگامي پيش مي آيد كه از كارمند انتظار مي رود وظيفه هايي را انجام دهد كه به مهارت ها و توانايي هايي بيش از آن چه كارمند دارد ، نياز باشد.

گران باري نقش : کارکردن در بعضی از مشاغل مانند فروشندگی فرد را در مقابل افراد متعددی قرار می دهد در صورتی که تعداد افرادی که تاثیر متقابل دارند بسيار زياد باشد ، كارمند گران باري كمي نقش را تجربه مي كند.
هرگاه اين تاثيرها هاي متقابل به مهارتها و توانايي هايي بيش از ان چه كارمند دارد نياز داشته باشد ، گران باري كيفي نقش پيش مي آيد.

كم باري نقش : بر عكس گران باري نقش هرگاه تاثيرات متقابل محدود باشد، كم باري كمي نقش پيش مي ايد و هرگاه تاثيرهاي متقابل به ميزان محدودي از مهارت ها و توانايي هاي كارمند نياز داشته باشد ، كم باري كيفي نقش رخ مي دهد.

اثر ويژگيهاي اساسي شغل بر حالت هاي رواني شناختي كاركنان:

2- وظيفه ها :

كوشش ها و رفتارهاي ويژه اي كه شغل به وجود مي آورد ، وظيفه ناميده مي  شود. بايد بدانیم كه در انجام يك وظيفه، كاركنان مختلف ممكن است رفتارهاي گوناگون نشان دهند.

3-مقصودها

دليل آفرینش و ادامه وجود يك شغل(اهداف جزئی شغل) جنبه مهم ان است.

روشهای طراحی شغل

چهار روش اصلي طراحي شغل :

1. روش علمي ( سنتي )

2. روش فردي هم زمان

3. روش گروهي هم زمان

4. روش سازگاري كار با بدن انسان.

روش علمي: روش تیلور است . شغل ها به در حد توانایی افراد طراحی می شوند. موجب تقسیم کاربه اجزاي كوچك و ساده  شدند.

 و هر فرد موظف به انجام یک بخش می شود.
.روش علمي طراحي شغل با اين فرض است كه كارگران به طور كلي كار را دوست ندارند و تنها انگيزه انان پاداش هاي اقتصادي است . طراحي شغل به روش علمي به پديد آمدن شغل هايي مي انجامد كه داراي كمترين اندازه ، تنوع ، اهميت ، استقلال عمل ، باز خورد و هويت هستند.
شغل ها به دلیل رعایت تقسیم کار بسیار کوچک و جزئی هستند در نتیجه اغلب هدف محدود و کم باری کیفی دارند
پاداشی که کار کنان در این روش دریافت می کنند فقط در قالب پاداش های پولی است.
دستیابی به اهداف سازمان(بهره وری بالا) به مفهوم قربانی کردن اهداف مهم شخصی بود.

روش فردي هم زمان :

اين روش و روش گروهي هم زمان مي كوشند با پرهيز از هزينه هاي انساني كه گاهي در شيوه علمي هست ،‌به بهره وري بالا دست يابند.

سه روش طراحي شغل فردي هم زمان :

• چرخش شغل

• گسترش شغل

• پربار كردن شغل

چرخش شغل : بدون آنکه ماهیت شغل تغییر یابد بر وظایف یک کارمند می افزاید.
 وی پس از مدتي كار در يك شغل به شغل ديگري روي مي آورد. ويژگي كار در هر يك از اين دو شغل ممكن است متفاوت باشد یا تفاوت نداشته باشد.
بطور كلي بر اثر چرخش شغلي ،‌احساس هويت و ميدان هدف و آرزوي يك كارمند افزايش مي يابد بخاطر اينكه او چند شغل را مي تواند هم زمان انجام دهد.

گسترش شغلي :در اينجا بجاي گرداندن كارمند در شغل هاي متفاوت به منظور به دست آوردن تجربه در وظيفه هاي چندين شغل بر وظيفه هاي او در شغلي كه بر عهده دارد افزوده مي شود
بر خلاف روش علمي که تلاش مي کند تا تعداد وظيفه ها كاهش يابد ، گسترش شغل بر شمار آن ها مي افزايد. ممکن است این وظیفه ها بسیار همانند و نزدیک باشند.

پر بار كردن شغل : بر خلاف گسترش شغلی،  بر بار و وظيفه هاي شغل نه به شكل افقي بلكه عمودي افزایش می یابد.
افزايش افقي يعني افزودن وظيفه هاي بيشتري با ويژگي هاي همانند.
افزايش عمودي يعني ايجاد شغلي با وظيفه هاي متعدد داراي ويژگي هاي گوناگون مانند هويت شغل ، اهميت شغل ، استقلال در كار ، بازخورد ، تنوع مهارت.

روش گروهي هم زمان:روش فردي هم زمان و روش علمي براي افراد ، شغل طراحي مي كنند، روش گروهي هم زمان براي دسته هاي افراد، شغل طراحي مي كند
طراحي هاي نهايي به طور كلي به نياز هاي اجتماعي افراد و محدوديت هاي فن شناختي توجه دارد.
دسته هاي افراد اغلب در شغل هاي گوناگون مي چرخند و ممكن است از اغاز تا پايان فرآيند توليد ، فرآورده اي را كه روي آن كار مي كنند دنبال نمايند.
در طراحي گروهي همزمان ، هر كارمند يا كارگر مي اموزد چندين وظيفه را كه نياز به مهارت هاي جداگانه دارند انجام دهد.بنابر این کارگران می توانند نیازهای خود به کامیابی و برخی نیازشان را برآورده کند.

همراهان ديگر روش گروهي هم زمان : سهيم شدن گروهي در سود و مشاركت در تصميم گيري .زماني كه از يك گروه مي خواهيم تصميمي بگيرند  تلاش مي كنيم همه اعضاي گروه خود را درگير آن كنند.هرموقع تصميم ها و رفتار اعضاي گروه به بازده بيشتر در كار بينجامد تمام ان ها در سود پولي سهيم خواهند بود.

روش سازگاري كار با بدن انسان(ارگونومي ) :

در اينجا شغل ها چنان طراحي مي گردد كه با توانايي ها و ويژگي هاي جسمي افراد سازگار باشند وافراد بتوانند به خوبي كار را انجام دهند. سازمانها روش ارگونومی را براي طراحي دوباره برخي از شغل ها به منظور سازگار ساختن ان ها با بانوان و اقراد داراي نقص عضو بكار مي گيرند.اين تلاش با فرصت برابري استخدامي هم سو است.
ضمناً سازگاري كار با بدن انسان مي تواند به سازمانها ياري دهد تعهدات قانوني خود را انجام دهند و همچنين راه بهره گيري بهتر از نيروي كار خود. را بیابند.
هرگاه شغل بر پايه اصول سازگاري كار با بدن انسان طراحي شود بهره وري كارگران افزايش مي يابد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: